Jinekolojik Endoskopik Cerrahi, karın veya göğüs bölgesini ilgilendiren ameliyatlarda; geniş kesiler yapmadan, birkaç ayrı noktadan vücuda yerleştirilen ince tüplerin (trokar) içinden sokulan aletler ve bir kamera yardımı ile gerçekleştirilen ameliyatlardır.
Laparoskopi kısa zaman içinde jinekoloji alanında belirgin bir popülarite kazanmıştır. Yıllar içinde güvenli ve kesin tanı koydurucu olarak laparoskopinin kullanımı artmıştır. Gelişen teknolojinin getirdiği kolaylıklar ve cerrahi bilginin gün geçtikçe artması ile beraber çeşitli jinekolojik sorunların tedavisinde laparoskopik uygulamalar çeşitlenmiştir.
Tanısal ve operatif amaçlı kullanılabilir.
Bu teknoloji hastaya daha az hastanede kalış süresi ve günlük hayata daha çabuk dönüş süresi tanımaktadır
Laparoskopi; sözlük anlamı olarak karın(batın) içine bakmak anlamına gelen Latince bir kelimedir. Terimsel olarak ise özel bir mercek içeren teleskoba benzeyen bir alet kullanılarak karın bölgesine kamera yardımı ile müdahalede bulunmak demektir. Laparoskopide ana alet minik bir bir kameradır. İşlem genel anestezi uygulanarak, hasta uyutulduktan sonra uygulanır. Hasta uyuduktan sonra göbek deliğinden uzun bir iğne ile karın boşluğuna girilir ve karbondioksit gazı verilir. Karbondioksit gazı verilmedeki amaç, karın boşluğunu şişirerek bağırsakları itmek ve ameliyat için uygun bir ortam oluşturmaktır. Daha sonra göbek deliğinin içine 1 santimetre kadar kesik açılarak. 10 mm genişliğinde bir boru karın boşluğuna yerleştirilir. Bu borunun içine de ışıklı bir kamera yerleştirilir. Ameliyatın sonunda tüm aletler çıkarılır kanama olup olmadığı kontrol edilir. Karın içerisindeki gaz boşaltılır ve kesiler onarılır.
Laparoskopi klasik cerrahiye göre hastanede daha kısa kalınması, daha küçük ameliyat kesileri ve daha hızlı iyileşmesi nedeni ile avantajlıdır. Neredeyse tüm cerrahi alanlarda kullanılan bu teknik tanısal ve tedavi edici olarak 2 şekilde uygulanır. Tanı amacıyla yapılan laparoskopide herhangi bir cerrahi işlem yapılmaz. Sadece küçük bir kesi açılır ve kamera yardımıyla karın bölgesinin için kontrol edilir.
Laparoskopi ile yapılan müdehalelerden sonra hasta çok kısa zaman içerisinde ayağa kalkabilir, pansumanları evinde kendisi açıp yenileyebilir, iki günden sonra banyo yapabilir ve normal gıdalarla beslenmesine devam edebilir. Kısacası kesik yeri küçük olduğu için iyileşme süreci oldukça hızlıdır.
Laparoskopi yönteminin en çok kullanıldığı ameliyat safra kesesi ameliyatıdır. Ayrıca erkeklerde daha çok görülen kasık fıtığı tedavisi, kapalı dalak, mide fıtığı ve böbrek üstü bezleri ameliyatlarında da en çok kullanılan cerrahi yöntemdir. Aynı zamanda birçok kadın hastalıkları ameliyatında da kullanılmaktadır. Örneğin tek delikten rahim çıkarılması, çikolata kistlerinin çıkarılması gibi bir kadın hastalıkları için de yaygın şekilde kullanılmaktadır.
Laparoskopi genel anestezi altında yapılan ve göbek deliğinden ince bir teleskopun karın içine sokularak karın içi organlarının görüntülenmesini sağlayan bir ameliyattır.
Laparoskopi ile karın alt bölgesinde açılan 3 – 5 mmlik deliklerden içeri sokulan aletler ile rahim, yumurtalık ve tüpleri ilgilendiren hastalık veya problemleri doğrudan gözlemleme ve cerrahi girişim yapma olanağı vardır. Yumurtalık kistleri, dış gebelikler, myomlar, gebe kalabilirliği artıran tüp cerrahisi ve endometrioz laparoskopik olarak kolayca tedavi edilebilmektedir.
Laparoskopinin Avantajları :
Göbek deliği altında açılan milimetrelik bir delikten girilerek uygulanan kapalı yöntem tedavinin sonucunda, ameliyat sonrası çok daha az ağrı kesiciye ihtiyaç duyulur, hastada ameliyat izi kalmaz, hastanede yatış gerektirmez ve enfeksiyon kapma riski azalır, normal hayata dönüş süresi kısalır ve yumurtalık kanallarının tıkanarak kısırlık oluşmasına engel olunur. Çoğu hasta 3 – 4 gün içinde normal yaşamlarına dönebilmektedir. Laparoskopinin bir diğer üstünlüğü ise karın kesisine bağlı komplikasyonlardan (enfeksiyon, yara açılması ve fıtık) sakınılmasıdır. Birçok kadın hastalığının tedavisinde kullanılan kapalı yöntem, ameliyat sonrası kadınlarda oluşan kısırlık riskini de azaltmaktadır.
Laparoskopik cerrahi sırasında dokuları kesmek ve kanamaları durdurmak amacı ile pek çok yöntem kullanılabilir. Mekanik kesme (bıçak ve makas) ve bağlama, elektrocerrahi ve lazer bunlardan en önemlileridir.
Laparoskopinin Uygulama Alanları :
Halk arasında kansız ya da kapalı ameliyat olarak bilinen modern cerrahi yöntemi Laparoskopi; en sık olarak kısırlık araştırmalarında, gebe kalmada güçlük çeken infertil hastaların takip ve tedavileri esnasında gebe kalmalarına engel olacak bir problemin var olup olmadığını araştırmak amacıyla yapılır. Kadın daha önce yumurtalık veya rahimle ilgili iltihaplı bir hastalık geçirmişse veya karın bölgesinde herhangi bir ameliyat uygulanmışsa yumurtalık kanallarındaki durumu değerlendirebilmek için laparoskopi yapılabilir.
En sık yapılan operasyonlar, yumurtalık kistleri, çikolata kistleri, miyom ve yumurtalık kanallarıyla ilgili operasyonlardır. Gerektiğinde sebebi belli olmayan kronikleşen kasık ağrıları veya belli hastalarda kısırlık sebebinin araştırılması ve tedavisinde laparoskopi uygulanmaktadır.
Günümüzde laparoskopinin sınırları oldukça genişlemiş; rahmin çıkartılması (histerektomi), kanser ameliyatları, rahim sarkması ve hatta idrar kaçırma operasyonları da yapılabilmektedir.
Laparaskopi, tanısal amaçlı (Diagnostik Laparoskopi) olarak; tüplerin açık olup olmadığına, yumurtalığın genel görünümüne ve yapışıklık olup olmadığına, tüp-yumurtalık ilişkisine, rahmin genel görünümüne incelenmesi şeklinde olabileceği gibi tedavi amaçlı da (Operatif Laporoskopi) uygulanabilir.
EndometriozTeşhisi
Çok ciddi adet sancıları veya yıllardır devam eden kasık ağrıları şikayeti yaşayan hastalara, laparoskopi uygulandığında, son derece sinsi seyreden ve muayene ile saptanamayan endometrioz rahatsızlığı ortaya konabilmekte ve tedavisi mümkün olabilmektedir.
Laparoskopik cerrahi ile endometrioz odakları tam olarak çıkartabilmekte veya tahrip edilebilmekte ve sonrasında hastanın gebelik şansı artmaktadır. Dolayısıyla böyle bir şüphede laparoskopi yapılması açık cerrahi yapmaktan son derece avantajlıdır.
Doğurganlığı Koruyarak Gerekli Operasyonları Yapmak
Yumurtalık kistleri, myomlar, yumurtalık kanallarındaki veya etrafındaki yapışıklıklar doğurganlığı etkileyebilmektedir. Laparoskopik cerrahi ile yumurtalıklar korunarak kistler çıkartabilmekte, yumurtalık kanallarındaki tıkanıklıklar ve yapışıklıklar giderilebilmekte ve rahim korunarak sadece myomlar çıkartabilmektedir. Böylelikle doğurganlık korunarak çocuk sahibi olma şansı arttırılabilmektedir.
Laparoskopik Histerektomi
Rahmin alınması laparoskopik olarak mümkündür. Laparoskopik histerektomi karın açılarak yapılan histerektomiye bir alternatiftir. Rahimin bir kısmı laparoskopik olarak serbestleştirildikten sonra vajinal yoldan çıkarılır. Hasta hastanede 1 – 2 gün yatırılır ve ardından taburcu edilir.
Histeroskopi rahim içine bakmanın bir yoludur. Histeroskop denilen cihaz ile rahimle ilgili problemin teşhisi veya tedavisi yapılabilmektedir.
Histeroskopi doktor muayenehanesinde veya hastanelerin ameliyathanelerinde lokal veya genel anestezi altında yapılabilen küçük bir operasyondur. Bazı vakalarda çok az veya hiç anestezi kullanılmaz.
Kadın Üreme Sistemi Rahim, pelvis bölgesinde yer alan, üst tarafı geniş, alt tarafı dar, kaslı bir organdır. Üst bölgesinin her 2 tarafında da yumurtalıklara giden fallop tüpler yer alır. Yumurtalıklar birçok yumurta barındırır ve her ay adet döneminde bir tanesini serbest bırakır. Tüpler döllenmiş yumurtayı yumurtalıklardan rahme taşırlar. Rahmin alt kısmına rahim ağzı (serviks) adı verilir ve vajinaya açılan küçük bir açıklığı olan dar bir kanaldır.
HisteroskopininKullanımAlanları
Tanısal Histeroskopi : Histeroskopi rahim içindeki bazı anormal durumların teşhisi için kullanılabilmektedir. Aynı zamanda histerosalpinografi (HSG) gibi bazı testleri doğrulamak amacıyla da yapılabilir.
Histeroskop bazen diğer aletler ve tekniklerle de beraber kullanılır. Mesela, küretaj (D&C) öncesi veya laparoskopi ile aynı anda uygulanabilmektedir. Histeroskopinin kullanıldığı bazı durumlar aşağıda belirtilmiştir :
Anormal Kanama : Normal adetten uzun ve sancılı kanama, adet periyodları arası kanama veya menopoz döneminde iken kanama gibi durumlardır. Histeroskopi sayesinde doktor anormal kanamanın sebebini bulabilir ve gerekirse biyopsi alabilir.
Kısırlık : Bir çift birkaç sebepten dolayı çocuk sahibi olamıyor olabilir. Bazı durumlarda kadın kısırlığı rahmin büyüklüğü ve şekli ile ilgili bir kusurdan olabilir. Buna bir örnek bölmeli rahimdir. (ince bir doku rahmi ikiye böler) Bu gibi problemler yapılan testlerde anlaşılamayabilir ama histeroskopi ile anlaşılır.
Tekrarlayan Düşükler : Bazı kadınlar hamile kalmayı başarsalar bile, bebeklerini 20 haftalık olmadan kaybederler. Histeroskopi bunun sebebini anlamak için uygulanabilir.
Adezyonlar (Yapışıklıklar) : Bazen rahimde yara dokuları ve adezyonlar oluşabilir. Bu duruma Asherman Sendromu denir. Bu adezyonlar kısırlığa ve menstural döngüde değişikliklere yol açabilirler.
Anormal Büyümeler : Bazen polip ve fibroid gibi iyi huylu büyümeler histeroskop ile teşhis edilebilir. Histeroskopi sayesinde şüpheli büyümelerden biyopsi alınır ve büyümenin kanserli olup olmadığı araştırılır.
Yeri değişmiş Rahim İçi : Küçük plastik bir cihaz olan rahim içi cihazı (Spiral) gebeliği önlemek amacıyla rahmin içine sokulur. Bazı durumlarda bu cihazın olması gereken yeri değişir ve rahim duvarına gömülür ve histeroskopi bunun yerini belirlemek için kullanılır.
Operatif Histeroskopi : Histeroskopi belli durumları teşhis amacıyla kullanıldığı gibi, tedavi amaçlı da kullanılabilir. Örneğin; rahim adezyonları, bölümleri veya fibroidleri histeroskopi sayesinde alınabilirler. Bazı durumlarda histeroskopi açık karın ameliyatları yerine kullanılabilmektedir. Bu prosedür hastanelerin ameliyathanelerinde, genel anestezi altında uygulanır.
Endometrial ablasyon (rahim iç tabakasının yakılması) bazı ağır kanama durumlarını tedavi etmek amacıyla rahmin iç tabakasının yok edildiği bir prosedürdür. Bu prosedürden sonra, kadın doğurganlığını kaybeder. Bu prosedür için histeroskop lazer veya rezektoskop gibi diğer aletlerle beraber kullanılabilir.
Ne Beklemeli?
Operasyon Öncesi Mümkün olursa, histeroskopi adetten sonraki ilk hafta uygulanır. Bu rahmin içinin daha iyi görülmesini sağlar.
Histeroskopiden önce belli bir süre bir şey yememeniz ve içmemeniz tavsiye edilir. Bazı rutin laboratuvar testleri istenebilir. İdrarınızı yapmanız istenir, daha sonra vajinal bölgeniz antiseptik ile temizlenir.
Anestezi Histeroskopi lokal, bölgesel veya genel anestezi altında yapılabilir. Bu diğer prosedürlerin de aynı zamanda uygulanıp uygulanmayacağı gibi birkaç faktöre bağlıdır.
Operasyondan önce anestezi verilmeden evvel doktorunuz sakinleşmeniz için bir ilaç verebilir. Lokal anestezi uygulanacaksa, anestezi rahimağzı çevresine verilir ki, bu alan hissizleşsin. Prosedür sırasında ayık olursunuz ve biraz kramp hissedebilirsiniz.
Bölgesel anestezi için, pelvik bölgeden hisleri alan sinirlere enjeksiyon yapılır, ayık olursunuz ama bir rahatsızlık hissetmezsiniz. Anestezi bir iğne veya tüp aracılığıyla arka tarafınızdan verilir, buna omurga veya epidural anestezi denir.
Genel anestezide ise, bir maske aracılığıyla bazı gazların karışımını solursunuz ve operasyon sırasında bilinciniz yerinde olmaz. Anestezi etkisini gösterdikten sonra nefes alımınızı kolaylaştırmak amacıyla boğazınızdan bir tüp sarkıtılabilir.
Operasyon Histeroskopiden önce rahim ağzınızın genişletilmesi veya özel bazı aletler ile açılması gerekebilir. Takiben, histeroskop vajina, rahim ağzı ve rahimden içeri sokulur. İçerisinin daha iyi görülebilmesi için histeroskoptan içeri bir sıvı veya gaz verilebilir. Alet vasıtasıyla bir ışık doktorun rahim içini görmesine yardım eder. Eğer operasyon yapılacaksa, histeroskop sayesinde küçük ameliyat aletleri de içeri sokulur.
Daha karmaşık prosedürler için, rahmin dışını görebilmek amacıyla aynı zamanda bir laparoskop da kullanılabilir. Bu durumda karbondioksit gibi bir gazın karna akışına izin verilir. Bu gaz karın duvarını yükselterek ve onu iç organlardan uzaklaştırarak karnı genişletir. Bu sayede organlar daha rahat görülür. Gazın çoğunluğu operasyon sonrasında alınır.
İyileşme Süreci Eğer lokal anestezi altında gerçekleştiyse operasyon, çok kısa bir süre içinde evinize gidebilirsiniz. Bölgesel veya genel anestezi uygulandıysa, taburcu olmadan evvel biraz gözlem altında tutulabilirsiniz.
Eğer histeroskopi ile beraber laparoskopi de uygulandıysa veya gaz verildiyse, omuzlarınızda bir ağrı hissedebilirsiniz. Bu rahatsızlız gazın abzorbe edilmesiyle beraber çabucak geçecektir. Bir veya iki gün süresince bayılabilir, mide bulantınız olabilir veya hafif bir vajinal kanamanız olabilir. Aşağıdaki durumlardan birisi olursa doktorunuzu arayınız :
- Ateş
- Ciddi karın ağrısı
- Şiddetli kanama
Sonuç Olarak Histeroskopi güvenli bir operasyondur. Rahimde veya rahim ağzında yara, enfeksiyon, şiddetli kanama veya anestezinin yan etkileri vakaların %1i gibi az bir oranda gerçekleşir.